Bedrijven krijgen geen stroomaansluiting: wat gaat er mis?
Het is alarmfase 1. Bedrijven kunnen niet starten of groeien. Reden: Ons stroomnet zit vol. Maar hoe kan dat eigenlijk? Wat is het gevolg voor Nederlandse bedrijven? En het belangrijkste: hoe lossen we het op?
Het probleem: nieuwe bedrijven kunnen niet starten, bestaande bedrijven niet uitbreiden
In Nederland wordt de groei van bedrijven ernstig belemmerd door de overbelasting van het elektriciteitsnet. Het stroomnet is in veel regio’s zo vol dat nieuwe bedrijven niet kunnen worden aangesloten en bestaande bedrijven hun plannen voor uitbreiding of verduurzaming moeten uitstellen. Volgens Netbeheer Nederland staan er momenteel 12.000 bedrijven op de wachtlijst voor een stroomaansluiting, met name in provincies zoals Gelderland, waar de problemen het ernstigst zijn. Deze netcongestie is het gevolg van een snelle toename van de vraag naar elektriciteit, terwijl de capaciteit van het net niet snel genoeg kan worden uitgebreid. Dit leidt niet alleen tot economische schade, maar ook tot een vertraging in de energietransitie, aangezien bedrijven moeilijk kunnen overstappen van fossiele brandstoffen naar elektriciteit. Om dit probleem aan te pakken, zijn maatregelen nodig zoals het slimmer gebruiken van het bestaande net en de uitbreiding ervan.
Stijgende energiekosten een uitdaging voor alle bedrijven
De stijgende energiekosten hebben een significante impact op bedrijven in Nederland. In 2025 verwachten bedrijven met een hoog energieverbruik aanzienlijke stijgingen in hun energiekosten, mede door verhoogde energiebelastingen op aardgas, die bedoeld zijn om verduurzaming te stimuleren (ENGIE). Deze kostenstijgingen beïnvloeden vooral energie-intensieve sectoren zoals de chemische industrie, waar energiekosten soms meer dan 75% van de toegevoegde waarde uitmaken (CBS). Hoewel sommige bedrijven hun winstgevendheid hebben behouden door prijzen te verhogen of kosten te besparen, leidt de druk van hoge energiekosten tot productieafnames en zelfs sluitingen, wat de economie verder onder druk zet (EenVandaag). Bovendien stijgen de netbeheerkosten in 2025 met ongeveer 11%, wat de lasten voor bedrijven verder verhoogt (ACM).
Luister de podcastaflevering: “De energietransitie: wat gaat er mis?” met Olof van der Gaag (NVDE).
Olof vertelt er wat er mis gaat in de energietransitie, en hoe we dit kunnen oplossen (en hoe de Nederlandse bedrijven uiteindelijk juist sterker uit kunnen komen!).
Oorzaak: onbalans tussen vraag en aanbod van stroom
Hoe kan dat nu? Dat heeft te maken met onze energietransitie. De overstap naar hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind zet het Nederlandse stroomnet onder druk door de onbalans tussen vraag en aanbod van stroom. Voorheen werden gascentrales aangepast aan de energievraag, maar nu zijn we afhankelijk van de grillige beschikbaarheid van zon en wind, wat leidt tot schommelingen in de stroomproductie (Change.inc). Op zonnige dagen met veel wind kan er een overvloed aan stroom zijn, terwijl op bewolkte dagen met weinig wind een tekort ontstaat.
De andere grote boosdoener: netcongestie
Netcongestie treedt op wanneer de vraag naar of het aanbod van elektriciteit de fysieke capaciteit van het elektriciteitsnet overschrijdt, vergelijkbaar met een file op de snelweg (ENGIE). Dit gebeurt vooral door de snelle groei van de vraag naar elektriciteit, veroorzaakt door de overgang van gas naar elektriciteit en de integratie van hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie (Energy.nl). De infrastructuur van het elektriciteitsnet is vaak niet voldoende ontwikkeld om deze variabele energiebronnen efficiënt te transporteren, wat leidt tot congestie (Kiwatt). Netcongestie kan zowel optreden bij de afname van elektriciteit (bijvoorbeeld op koude winteravonden) als bij de invoeding van elektriciteit (bijvoorbeeld op zonnige dagen met veel zonne-energie) (Milieu Centraal).
De oplossing: ons energieverbruik flexibiliseren
Om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen en de kosten te verlagen, is het essentieel dat bedrijven hun energieverbruik flexibiliseren. Door slimme energiesturing toe te passen, kunnen bedrijven hun energieverbruik aanpassen aan de beschikbare capaciteit van het net en profiteren van de momenten waarop stroom het goedkoopst is (Change.inc). Dit kan worden bereikt door energie-intensieve processen te plannen tijdens daluren of op momenten met veel zon en wind, wanneer de stroomprijzen vaak lager zijn (ANWB). Bovendien kunnen bedrijven investeren in lokale energieopslag, zoals batterijen, om overtollige energie op te slaan en deze later te gebruiken wanneer de prijzen hoger zijn (Provincie Drenthe). Door deel te nemen aan energiemarkten en flexibele energiecontracten af te sluiten, kunnen bedrijven niet alleen kosten besparen, maar ook inkomsten genereren door hun energieverbruik aan te passen aan de marktprijzen (APX Contract). Deze aanpak helpt niet alleen bij het verminderen van de druk op het net, maar zorgt ook voor een duurzamere en kostenefficiëntere energievoorziening (Netbeheer Nederland).
Er zijn al veel mooie voorbeelden te vinden van ondernemers die hun energieverbruik flexibel hebben gemaakt. Zo mocht de bakkerij van Jan Ros niet meer stroom gebruiken en dat zette een rem op zijn bedrijf, maar hij vond een oplossing. Door samen afspraken te maken, bijvoorbeeld in energiehubs, over wanneer wie stroom verbruikt is het ook mogelijk om samen netto meer stroom te gebruiken. Voorbeeld: als Picnic de elektrische busjes oplaadt, gebruikt het bedrijf ernaast even wat minder stroom. Als we tijdens piek-aanbod veel duurzame stroom over hebben, kunnen we dit opslaan in batterijen. Zo slaat chipsbakker Lays zonnestroom op voor later in een warmtebatterij. Andere duurzame en efficiënte bronnen gebruiken is ook aan uitkomst, zo verwarmt tuinder Duijvestijn Tomaten de kassen met aardwarmte.
Hoewel het probleem in eerste instantie groter wordt, is het belangrijk dat we verder elektrificeren. Daarnaast is het zaak om ons verbruik aan te passen aan de vraag. Bijvoorbeeld door onze processen aan te passen, of te kijken naar energiehubs. Wat moeten we volgens Olof nog wel fixen? Hoge kosten, hoge rentes, lange vergunningstrajecten en zwalkend beleid.
Lange vergunningstrajecten en hoge rente
Er zijn nog andere zaken die het bedrijven bemoeilijkt. Eén van de belangrijkste obstakels zijn de hoge rentes voor leningen, die de financiering van investeringen in duurzame energieprojecten aanzienlijk verhogen. Deze stijging van de rente heeft een negatieve invloed op de businesscase van hernieuwbare energieprojecten, waardoor er meer subsidie nodig is om deze projecten rendabel te houden (NVDE). Daarnaast vertragen lange en complexe vergunningstrajecten de uitbreiding van het stroomnet, wat essentieel is om de groeiende vraag naar elektriciteit te accommoderen (ABN AMRO). Het zwalkende beleid van de regering, zoals het stopzetten van subsidies voor zonnepanelen en elektrische voertuigen, en het verlagen van de ambitie voor emissiereductie, zorgt voor onzekerheid onder bedrijven en beïnvloedt hun investeringsbeslissingen (CCPI en Consultancy.eu). Deze factoren samen maken het voor bedrijven moeilijk om een strategie te ontwikkelen die zowel duurzaam als economisch haalbaar is.
